Profesor Maciej Zieliński

Profesor Maciej Zieliński urodził się 5 lutego 1940 r. w Żelechowie. W 1958 r. rozpoczął studia prawnicze na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, które ukończył w 1963 r. Pracę magisterską pt. Nieudzielenie pomocy w niebezpieczeństwie (art. 247 k.k.) napisał pod kierunkiem naukowym doc. dr hab. Krystyny Daszkiewicz. Od czwartego roku studiów Maciej Zieliński uczęszczał na seminarium magisterskie prowadzone przez prof. dr. Zygmunta Ziembińskiego w Zakładzie Prawniczych Zastosowań Logiki, gdzie został zatrudniony jako asystent w 1963 r.

Kolejne stopnie i tytuły naukowe Maciej Zieliński uzyskiwała na rodzimej uczelni. Stopień naukowy doktora nauk prawnych otrzymał w 1969 r. za napisaną pod kierunkiem naukowych prof. dr. Zygmunta Ziembińskiego rozprawę Sposoby wysławiania norm w ustawodawstwie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, za którą w 1970 r. otrzymał wyróżnienie w XII Konkursie „Państwa i Prawa”. Praca ta w skróconej formie została opublikowana pod tytułem Interpretacja jako proces dekodowania tekstu prawnego (Poznań 1972). Stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych Maciej Zieliński otrzymał w 1972 r., na podstawie monografii Poznanie sądowe a poznanie naukowe. Także ta dysertacja została wyróżniona w XXIII Konkursie „Państwa i Prawa”. W dniu 28 października 1991 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej nadał Maciejowi Zielińskiemu tytuł profesora nauk prawnych, a sześć lat później Profesor Zieliński został mianowany na stanowisko profesora zwyczajnego w Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza, na którym był zatrudniony do 2002 r.

Maciej Zieliński jako asystent odbył staże naukowe: w 1964 r. na Uniwersytecie Warszawskim w Katedrze Logiki II u Profesor Janiny Kotarbińskiej, a w 1965 r. na Uniwersytecie Łódzkim, gdzie uczestniczył w seminariach naukowych prowadzonych przez prof. Jerzego Wróblewskiego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego. W tym czasie uczestniczył także w seminariach z zakresu filozofii na Wydziale Filozoficzno-Historycznym UŁ. W 1985 r. Maciej Zieliński przebywał, na zaproszenie prof. Oty Weinbergera, na stypendium naukowym na Uniwersytecie Karola Franciszka w Grazu.

Pracując na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Maciej Zieliński prowadził, w zależności od zajmowanego stanowiska, zajęcia dydaktyczne dla studentów kierunku prawo oraz kierunku administracja: ćwiczenia i wykłady z przedmiotów: wstęp do prawoznawstwa, logika, etyka, teoria państwa i prawa, teoria prawa, informatyka prawnicza a także proseminaria oraz seminaria. Natomiast na studium podyplomowym dla dziennikarzy wykładał etykę i cybernetykę społeczną. Warto nadmienić, że zajęcia dla studentów zainteresowanych problematyką teoretycznoprawną Maciej Zieliński prowadził również społecznie, poza przydziałem zajęć dydaktycznych. Jego aktywność, zaangażowanie oraz osiągnięcia na tym polu były dostrzegane i nagradzane: dwukrotnie przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (1971 r. – nagroda III stopnia za szczególne osiągnięcia dydaktyczne, 1985 r. – nagroda II stopnia za osiągnięcia dydaktyczne), a także, co najbardziej cenne, przez samych studentów. W 1986 r. studenci przyznali Profesorowi Maciejowi Zielińskiemu tytuł najlepszego wykładowcy wszystkich wyższych uczelni Poznania.

W okresie pracy na poznańskiej uczelni (1963–2002) Maciej Zieliński pełnił różne funkcje. W 1980 r. został wybrany przez studentów na funkcję prodziekana do spraw studentów stacjonarnych. Były to pierwsze wybory, w których władze Wydziału Prawa i Administracji UAM zostały wybrane demokratycznie. Natomiast w 1990–1993 był z wyboru członkiem Senatu UAM.

Od 1963 r. Maciej Zieliński był także naukowo i dydaktycznie związany ze Szczecinem, gdzie prowadził zajęcia ze studentami w Punkcie Konsultacyjnym Wydziału Prawa i Administracji UAM w Szczecinie. Po utworzeniu 1985 r. Uniwersytetu Szczecińskiego prowadził zajęcia w Instytucie Prawa i Administracji szczecińskiej uczelni. Z dniem 1 października 1986 r. został zatrudniony na stanowisku docenta w Instytucie Prawa i Administracji US, w Zakładzie Prawa Sądowego, a od 1988 r. w Zakładzie Teorii Państwa i Prawa, którego został kierownikiem. W tym samym roku kierowany przez Niego zakład stał się jednostką organizacyjną nowego Wydziału Prawa i Administracji US. W 1990 r. Maciej Zieliński został zatrudniony w Uniwersytecie Szczecińskim na stanowisku profesora nadzwyczajnego w Katedrze Teorii Państwa i Prawa (przemianowanej później na Katedrę Teorii i Filozofii Prawa), pełniąc nieprzerwanie do 1996 r. funkcję kierownika katedry, której był twórcą. W 2012 r. Profesor Maciej Zieliński stanął na czele Katedry Tworzenia i Wykładni Prawa – jedynej takiej katedry w Polsce.

Za całokształt pracy w Punkcie Konsultacyjnym UAM w Szczecinie Maciej Zieliński otrzymał w 1974 r. odznakę Gryfa Pomorskiego. W 2012 r. Profesor Maciej Zieliński otrzymał nagrodę szczecińskiego środowiska prawniczego „Człowiek Roku In Gremio 2011”, a Rada Okręgowa Izby Radców Prawnych w Szczecinie – w uznaniu zasług dla środowiska radcowskiego oraz działania na rzecz promocji zawodu radcy prawnego – wyróżniła Pana Profesora „Perłą Radcowską”.

Działalność dydaktyczna Profesora Macieja Zielińskiego na Uniwersytecie Szczecińskim obejmowała wykłady kursowe z przedmiotów: teoria państwa i prawa, teoria prawa, logika, zasady techniki normotwórczej, seminaria magisterskie, seminaria doktorskie, wykłady na studiach doktoranckich z przedmiotów: metodologiczne i etyczne aspekty pracy badawczej w prawoznawstwie oraz wykładnia prawa. W uznaniu dla zaangażowania i pracy dydaktycznej studenci Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego dwukrotnie wybrali Profesora Macieja Zielińskiego najlepszym wykładowcą na wydziale, a przez kilka kolejnych lat honorowali Go tytułem Mentora Wydziału. Od samego początku powstania z inicjatywy Europejskiego Stowarzyszenia Studentów Prawa (ELSA) Profesor Maciej Zieliński brał udział jako wykładowca w Ogólnopolskich Obozach Adaptacyjnych Studentów Prawa i Administracji „Adapciak”. Corocznie uczestniczy także jako juror w organizowanych przez ELSA regionalnych konkursach krasomówczych studentów prawa; dwukrotnie był jurorem konkursu ogólnopolskiego.

W sferze obowiązków organizacyjnych, poza funkcją kierownika katedry, Profesor Maciej Zieliński był na Wydziale Prawa i Administracji US prodziekanem do spraw studiów zaocznych (1990–1993), a w latach 2005–2008 pełnił funkcję członka Senatu Uniwersytetu Szczecińskiego.

Profesor Maciej Zieliński łączył pracę nauczyciela akademickiego na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza oraz na Uniwersytecie Szczecińskim z aktywnością poza uczelniami w różnorodnych gremiach i instytucjach naukowych oraz prawniczych. W latach 1993–2012 Profesor Maciej Zieliński był członkiem Komitetu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, a w latach 1996–2000 był wiceprzewodniczącym tego komitetu. Od 1999 r. nieprzerwanie był członkiem Rady Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk, a od 2003 r. był członkiem Prezydium Rady Języka Polskiego. W latach 1999–2011 Pan Profesor był członkiem Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów Sekcji I Nauk Humanistycznych i Społecznych.

W latach 1996–1997 Profesor Maciej Zieliński był członkiem Zespołu do spraw Przygotowania Ostatecznej Redakcji Projektu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, powołanego przez przewodniczącego Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego, i brał udział w opracowaniu i redagowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku. Natomiast w latach 1994–1998 był członkiem Rady Legislacyjnej, dla której sporządził wiele ekspertyz prawnych.

Bardzo istotnym polem aktywności Pana Profesora była współpraca z różnymi środowiskami prawniczymi, w szczególności z legislatorami i sędziami, polegająca na prowadzeniu szkoleń i wykładów. Profesor był wykładowcą na – prowadzonej przez Rządowe Centrum Legislacji przy Prezesie Rady Ministrów – aplikacji legislacyjnej od momentu jej powstania w 1993 r. Ponadto prowadził wykłady i szkolenia dla wszystkich służb legislacyjnych, a także na Podyplomowym Studium Legislacji na Uniwersytecie Warszawskim. Prowadził także wykłady i szkolenia dla Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, wojewódzkich sądów administracyjnych, sądów apelacyjnych i sądów okręgowych.

W latach 1997–2001 Profesor Maciej Zieliński był redaktorem naczelnym „Ruchu Prawniczego, Ekonomicznego i Socjologicznego” – najstarszego polskiego czasopisma naukowego prawników, socjologów i ekonomistów. Był także członkiem Komitetu Redakcyjnego „Studiów Prawniczych”, członkiem Rady Programowej „Medycznej Wokandy”, a także Rady Programowej „Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej”.

Najważniejszym obszarem badań naukowych Profesora Macieja Zielińskiego była problematyka wykładni prawa. Zagadnieniom tym poświęcił pracę doktorską, w której zawarł główne idee swojej oryginalnej koncepcji wykładni prawa. Opublikowana rozprawa doktorska stała się wydarzeniem naukowym, kładąc fundament pod koncepcję nazwaną później derywacyjną koncepcją wykładni prawa. Koncepcję tę Pan Profesor rozwijał w szeregu kolejnych publikacjach. Prawdziwym opus magnum Profesora Macieja Zielińskiego stała się opublikowana w 2002 r. monografia Wykładnia prawa. Zasady. Reguły. Wskazówki, która w tym samym roku została wyróżniona najwyższą nagrodą naukową w dziedzinie prawa, przyznawaną przez Wydział I Nauk Społecznych PAN – Nagrodą im. Leona Petrażyckiego. Książka ta doczekała się siedmiu wydań, z których każde zawiera rozwinięcie, uaktualnienie, modyfikację koncepcji derywacyjnej.

Bardzo ważnym fragmentem dorobku naukowego Profesora Macieja Zielińskiego są jego koncepcje dotyczące zasad prawa. W tym zakresie centralną pozycję zajmuje przełomowa wręcz w polskiej literaturze teoretycznoprawnej monografia Zasady prawa. Zagadnienia podstawowe (1974), napisana wspólnie z Zygmuntem Ziembińskim i Sławomirą Wronkowską, za którą Profesor Zieliński wraz ze współautorami otrzymał w 1975 r. nagrodę zespołową II stopnia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za osiągnięcia w dziedzinie badań naukowych.

Kolejnym niezwykle ważnym polem zainteresowań Pana Profesora była problematyka ustalania faktów przez organy stosujące prawo. Jego monografia Poznanie sądowe a poznanie naukowe (Poznań 1979) była w momencie publikacji pierwszym w literaturze polskiej opracowaniem, w całości poświęconym tej problematyce i całości tej problematyki. Do dziś pozostaje ona jedynym takim opracowaniem w literaturze polskiej, a jeśli chodzi o literaturę światową, to trudno byłoby wskazać porównywalne opracowanie.

Powszechnie znane i uznane są osiągnięcia Pana Profesora w zakresie problematyki tworzenia prawa. Wespół z prof. Sławomirą Wronkowską przygotował w 1991 r. projekt Zasad techniki prawodawczej (załącznika do uchwały nr 147 Rady Ministrów z dnia 5 listopada 1991 r.), które wyznaczyły drogę polskiego prawotwórstwa co najmniej w zakresie redagowania tekstów aktów prawnych.

Na podkreślenie zasługuje wkład Profesora Macieja Zielińskiego w sformułowaną w ośrodku poznańskim koncepcję czynności konwencjonalnych jako szczególnego rodzaju czynności kulturowych (Czynności konwencjonalne w prawie, „Studia Prawnicze” 1972, z. 33 – wspólnie z L. Nowakiem, S. Wronkowską i Z. Ziembińskim). Ta doniosła naukowo koncepcja powstała w ośrodku poznańskim a rozwijana w ramach ośrodka szczecińskiego, ma doniosłe aplikacje w analizie szczegółowych nauk prawnych. Najdonioślejszy wymiar mają w tym zakresie monografie Profesora Macieja Zielińskiego z Profesorem Zygmuntem Ziembińskim. Są to: Uzasadnianie twierdzeń, ocen i norm w prawoznawstwie, Warszawa 1988 oraz Dyrektywy i sposób ich wypowiadania, Warszawa 1992. Pierwsza z tych publikacji została w 1989 r. nagrodzona nagrodą zespołową Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego II stopnia.

Od samego początku pracy naukowej przedmiotem zainteresowań badawczych Profesora Macieja Zielińskiego była problematyka językowa – języka prawnego i języków okołoprawnych. Jako niestrudzony propagator współpracy prawników z językoznawcami przyczynił się do powstania Komisji Języka Prawnego w Radzie Języka Polskiego PAN – integrującej oba środowiska naukowe. Od lat zabiega o edukację prawną Polaków oraz – z powodzeniem – o edukację językową prawników. Na Wydziale Prawa i Administracji US, dzięki staraniom Pana Profesora, prowadzony jest wykład kursowy z przedmiotu kultura języka polskiego.

Profesor Maciej Zieliński był nauczycielem studentów prawa w Poznaniu i w Szczecinie. Wypromował dziewięcioro doktorów; czworo spośród nich zostało doktorami habilitowanymi a jeden – profesorem tytularnym. Był przewodniczącym komisji habilitacyjnych, sporządził pięć recenzji w przewodach habilitacyjnych, także wiele superrecenzji w przewodach habilitacyjnych i w postępowaniach o nadanie tytułu profesora.

W 1996 r. Prezydent RP odznaczył Profesora Macieja Zielińskiego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, w 2004 r. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, a w 2011 r. – Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Pan Profesor Maciej Zieliński był niekwestionowanym autorytetem naukowym nie tylko w dziedzinie, w której jest wybitnym specjalistą. Wyrazem uznania dla pracy naukowej Pana Profesora było nadanie Mu przez Uniwersytet Łódzki 2 kwietnia 2012 r. tytułu doktora honoris causa. Profesor Maciej Zieliński jest pierwszym, i jak dotąd jedynym w Polsce przedstawicielem polskiej teorii i filozofii prawa, któremu ten zaszczytny tytuł nadała polska uczelnia.

prof. dr hab. Marek Smolak

Profesor Maciej Zieliński zmarł 8 maja 2020 r. w wieku 80 lat.

Ważniejsze prace prof. Macieja Zielińskiego:

1. Interpretacja jako proces dekodowania tekstu prawnego (1972)
2. Poznanie sądowe a poznanie naukowe (1979)
3. (z S. Wronkowską, Z. Ziembińskim) Zasady prawa: zagadnienia podstawowe (1974)
4. (z Z. Ziembińskim) Uzasadnianie twierdzeń, ocen i norm w prawoznawstwie (1988)
5. (z Z. Ziembińskim) Dyrektywy i sposób ich wypowiadania (1992)
6. (z S. Wronkowską) Problemy i zasady redagowania tekstów prawnych (1993)
   
7. Wykładnia prawa. Zasady – reguły – wskazówki (2002)
8. (z S. Wronkowską) Komentarz do zasad techniki prawodawczej z dnia 20 czerwca 2002 r. (2004)

Zobacz więcej:

1. A. Choduń, Koncepcja wykładni prawa Macieja Zielińskiego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2016, nr 4;
2. M. Zieliński, O. Bogucki, A. Choduń, S. Czepita, B. Kanarek, A. Municzewski, Zintegrowanie polskich koncepcji wykładni prawa, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2009, nr 4, s. 23-39;
3. M. Zieliński, M. Zirk-Sadowski, Klaryfikacyjność i derywacyjność w integrowaniu polskich teorii wykładni prawa, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”
   2011, nr 2, s. 99-111.